W dniach 10–11 kwietnia 2025 r. trzy okręgi – lubelski, podkarpacki oraz świętokrzyski – zorganizowały konferencję Samorząd Terytorialny i Zawodowy – pola współpracy. Wzięli w niej udział przedstawiciele samorządu terytorialnego, organów administracji architektoniczno-budowlanej oraz członków Izby Architektów RP. Celem spotkania w Lublinie była identyfikacja wspólnych pól współpracy dla obu samorządów, podzielenie się dotychczasowymi doświadczeniami w tym obszarze, zdobytymi przez LBOIA, PKOIA i SWOIA, oraz wypracowanie korzystnych form przyszłych działań.
Tekst: Renata Święcińska, Marcin Kamiński, Andrzej Kasprzak
Konferencja została zorganizowana z myślą zarówno o członkach Izby Architektów RP, jak i o przedstawicielach szeroko rozumianego samorządu terytorialnego – prezydentach, burmistrzach i wójtach, a także o reprezentowanych przez nich urzędach administracji architektoniczno-budowlanej. Zaproszenie do udziału w wydarzeniu przyjęli m.in. prezydenci trzech miast wojewódzkich, przedstawiciele Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego oraz praktycznie wszystkich szczebli administracji, związanej z realizacją procesu inwestycyjnego.
Wstęp do konferencji stanowiła prezentacja Marcina Kamińskiego, przewodniczącego świętokrzyskiej OIA RP, omawiająca – z wykorzystaniem wzorców z historii, literatury, kinematografii – podobieństwa i różnice między obydwoma samorządami oraz realizowanymi przez nich zadaniami. Kolejne prezentacje w istotny sposób nawiązywały do kluczowych kwestii, wokół których te zadania się skupiają.
Podczas panelu pierwszego konferencji – Praktyka legislacja w procesie inwestycyjnym – skoncentrowano się na zagadnieniach związanych ze stosowaniem prawa. Profesorowie lubelskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: Arkadiusz Bereza, wicedziekan Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie, oraz Marzena Świstak, prezes Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Lublinie, wygłosili referat pt. Pomiędzy pewnością a dyskrecjonalnością – kilka uwag na tle administracyjnego modelu stosowania prawa. Główne zagadnienia, które poddano analizie, to po pierwsze – jak w praktyce administracyjnej organy decyzyjne balansują pomiędzy luzami decyzyjnymi w ramach dyskrecjonalności a legalnością, stanowiącą fundament dla pewności prawa, a także jakie wiążą się z tym zagrożenia; po drugie – w jaki sposób samorząd zawodowy może wpływać na jednolitość stosowania prawa przez organy administracji publicznej. Z kolei przedstawiciele Departamentu Usług Cyfrowych Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego – Krystyna Pędrakowska-Sarachau i Sebastian Mazur – wygłosili referat Planowane rozwiązania związane z cyfryzacją procesu budowlanego – funkcjonalność, zadania, zakres, rozwiązania. Autorką trzeciej prezentacji, pt. Decyzja o pozwoleniu na budowę – przepisy arzeczywistość, była Elżbieta Bartman-Cupryś. Następnie Aleksandra Wojtczak-Duch z KRIA RP zapoznała słuchaczy z rolą Izby Architektów w procesie legislacyjnym, a Wojciech Gwizdak, reprezentujący SWOIA RP, przedstawił dotychczasowe działania Międzyokręgowego Zespołu Ekspertów, tworzonego przez sześć OIA RP.
Drugi dzień konferencji wypełniły kolejne dwa panele. W ramach pierwszego, pt. Decyzja o pozwoleniu na budowę – pułapki i wyzwania, podjęto tematy barier administracyjnych, wydłużających czas uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę, najczęstszych braków w dokumentacji projektowej oraz skutków popełnianych błędów i odpowiedzialności zawodowej architektów. Omówiono także kwestię uprawnień budowlanych i poruszono problematykę (wraz z przedstawieniem konsekwencji) wykonywania projektów poza zakresem uprawnień zawodowych oraz braku przynależności do właściwego samorządu zawodowego. Autorami referatów byli reprezentanci organów administracji architektoniczno-budowlanej: Adriana Sędłak – dyrektor Wydziału Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego w Zamościu, architekt IARP; Jacek Horszczaruk – naczelnik Wydziału Inspekcji i Kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Lublinie; członkowie Izby Architektów RP: Małgorzata Pilinkiewicz – prezes KRIA V kadencji, Renata Święcińska – przewodnicząca Rady PKOIA RP, Bartosz Bojarowicz – przewodniczący OSD SWOIA RP, Wacław Matłok – OROZ w PKOIA RP.
W ostatnim panelu, pt. Nowe narzędzia planistyczne – szanse i zagrożenia, skupiono się na problematyce planowania przestrzennego i skutkach wprowadzenia nowelizacji systemu planowania. Ponadto omówione zostały zarówno istniejące, jak i przyszłe narzędzia inwestycyjne – specustawa mieszkaniowa widziana z perspektywy inwestora oraz urzędu, a także zintegrowany plan inwestycyjny. O planie ogólnym gminy mówiła Alicja Strojny z podkarpackiej OIA. Następnie o możliwościach i modelu wykorzystywania zintegrowanych planów inwestycyjnych, na przykładzie realizacji wrocławskiego osiedla Nowe Żerniki, opowiedział Piotr Fokczyński – prezes Krajowej Izby Architektów RP, były wieloletni architekt miasta Wrocławia. Temat planowania inwestycji mieszkaniowych z punktu widzenia inwestora przybliżyli przedstawiciele ECHO Investment – jednego z największych deweloperów w kraju: Krzysztof Giemza, prokurent, oraz Dariusz Anisiewicz, manager ds. rozwoju. Współczesne zarządzanie miastem omówiła, na podstawie Kielc, Anna Dwurnik – dyrektorka Biura Rozwoju Miasta Kielce. Z kolei Paweł Pedrycz, urbanista, członek Miejskiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej w Warszawie, wygłosił referat dotyczący roli warsztatów planistycznych i realizacji konsultacji społecznych w procesie planowania.
Wszystkie panele zwieńczone były dyskusjami, które poprowadzili organizatorzy spotkania: Renata Święcińska – przewodnicząca podkarpackiej OIA RP, Marcin Kamiński – przewodniczący świętokrzyskiej OIA RP, Andrzej Kasprzak – przewodniczący lubelskiej OIA RP.
Kwietniowa konferencja została objęta patronatem honorowym przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, Marszałka Województwa Lubelskiego – Jarosława Stawiarskiego, a także Prezydenta Miasta Lublina – Krzysztofa Żuka, Prezydenta Miasta Rzeszowa – Konrada Fijołka, Prezydenta Miasta Kielc – Agatę Wojdę.
Tekst: Beata Stobiecka, Renata Święcińska
Premierowa konferencja trzech okręgów zasługuje na miano wydarzenia interesującego i sprawnie przygotowanego. Poruszane na niej tematy dotyczyły nie tylko aktualnych i najbardziej palących problemów naszej grupy zawodowej w kontekście działań administracji architektoniczno-budowlanej, lecz także szeroko rozumianej współpracy pomiędzy samorządami terytorialnym a zawodowym. Uczestnikami byli wiceprezydenci Kielc, Lublina i Rzeszowa, prawnicy, przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju i Technologii, GUNB, organów aa-b, jak również architekci IARP.
Spotkanie rozpoczęła oryginalna prezentacja, w której nie sposób było przeoczyć kadru z filmu Pulp Fiction oraz przytoczonego fragmentu rozmowy jego bohaterów, gdzie w konkluzji uznano, że między Europą i Ameryką istnieją tylko „małe różnice”. Wystąpienie skłoniło też do zastanowienia się nad tym, czy zmagania architektów dotyczące godnego wykonywania zawodu przypominają gangsterskie porachunki, czy raczej kojarzą się z walką z wiatrakami, toczoną zawsze w nierównym układzie? Ironiczny charakter refleksji nie umniejszył jednak powagi zagadnienia ani nie zaburzył merytorycznej dyskusji, a co więcej – wprowadził uczestników w dobry nastrój. Takich właśnie „małych różnic”, stanowiących istotę zarówno realizacji zadań samorządu terytorialnego, jak i wykonywania zawodu architekta, dotyczyła prowadzona podczas konferencji debata pomiędzy prezydentami a przedstawicielami administracji samorządów oraz członkami IARP.
To hasło, choć budzące pewne kontrowersje, znalazło rozwinięcie w bardzo ciekawej interpretacji profesorów prawa z lubelskiego UMCS, którzy omawiali kwestie dyskrecjonalności administracji i sposobów stosowania prawa przez jej organy. Padło stwierdzenie, że – jako wykonujący zawód zaufania publicznego – powinniśmy oczekiwać innego (lepszego) traktowania w urzędach i większego zainteresowania ze strony ich pracowników na etapie zatwierdzania projektów. Pojawiło się ważne sformułowanie zasady uprawnionych oczekiwań, według której możemy i powinniśmy żądać ujednolicenia wydawania decyzji przez organy aa-b. Organy te, mimo że dysponują tymi samymi przepisami, wskutek niejednoznacznych regulacji interpretują je odmiennie. Jak podkreślili prelegenci, nie jest to jednak kwestia złego prawa, tylko jego niewłaściwego stosowania.
Kolejnym istotnym tematem poruszonym na konferencji były uprawnienia budowlane, wymagane od członków procesu inwestycyjnego, w tym od autorów opracowań składanych w urzędach. Zaprezentowano: szczegółowe przepisy prawne, stanowiące o podstawie pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie uprawnień ograniczonych; wymogi, wynikające z aktów prawnych, co do sprawowania tych funkcji w ramach uprawnień zarówno ograniczonych, jak i nieograniczonych; wymagania dotyczące przynależności do właściwego samorządu zawodowego. Przedstawiono też oparte na zestawieniach GUNB, niepokojące raporty o liczbie wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę, z których to raportów wynika brak należytego respektowania wspomnianych przepisów prawa. Zapytano, czy wydanie pozwolenia na budowę dla zamierzenia inwestycyjnego zaprojektowanego przez osobę nieuprawnioną lub uprawnioną, lecz niebędącą członkiem Izby Architektów, stanowi rażące naruszenie prawa? Czy tak wydana decyzja administracyjna rodzi negatywne skutki społeczno-gospodarcze? Odpowiedź była twierdząca. Niestety, praktyka pokazuje, że wymóg przynależności do Izby Architektów RP jest przez projektantów często lekceważony, przy cichym przyzwoleniu urzędów.
W poświęconej tej kwestii prezentacji podano liczby określające, jak znikomy procent wzniesionych w Polsce budynków zaprojektowali uprawnieni architekci IARP. Wskazano również, że ten proceder jest możliwy do udowodnienia poprzez stały monitoring wydawanych decyzji o pozwoleniu na budowę, dzięki zestawieniom danych udostępnianych przez GUNB, a zwolnienie z obowiązku zamieszczania nazwiska projektanta na tablicy informacyjnej budowy nie stanowi tu żadnej przeszkody. Organy aa-b są za to zobligowane do wznowienia postępowania o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. Przytoczono powiedzenie, że „w Polsce powiatowej geodeta też architekt” i zadano pytanie retoryczne, co robić w sytuacji, gdy rzekomo uprawnieni projektanci oraz zatwierdzający projekt urzędnicy nie przestrzegają przepisu dotyczącego obowiązku przynależności do Izby Architektów RP.
Odmienny charakter miała seria prezentacji i dyskusji dotyczących planu ogólnego, ZPI, cyfryzacji w urbanistyce, sposobów nowoczesnego, zdalnego zarządzania miastem. Ze strony prelegentów i słuchaczy pojawiły się pytania wynikające z wątpliwości oraz zastrzeżeń odnośnie do nowych narzędzi planistycznych. Czy plan ogólny pozytywnie wpłynie na ład przestrzenny i ograniczy panujący chaos? Czy przywróci zachowanie ciągłości planowania przestrzennego? Czy można go uznać za element strategii rozwoju gminy, gdy w jego opracowaniu brakuje autorskiego udziału architektów? Najprostszą i często powtarzaną odpowiedzią na te trudne pytania była uwaga, że plan ogólny może być jedynie punktem wyjścia do innych, dalszych opracowań.
Podobnie wygląda sytuacja z ZPI. Wprowadzone w życie przepisy nie spełniają bowiem oczekiwań i powinny zostać uzupełnione. Przedstawiono sześć punktów, na których powinna opierać się procedura tworzenia dokumentu. Wśród nich znalazła się przede wszystkim obligatoryjna koncepcja urbanistyczno-architektoniczna w formie rysunku, tworzona przez architekta IARP.
Ciekawym punktem konferencji było też omówienie – na przykładzie Kielc – innowacyjnej formuły kierowania procesami zachodzącymi w mieście, przy wykorzystaniu technik cyfrowych. W ten sposób już od kilku lat prowadzone są podstawowe postępowania decyzyjne, bazujące na pobieranych i analizowanych danych. Za pomocą nowych narzędzi opracowuje się fotomapy miasta (od 1977 r. stworzono ich 13), dokonuje inwentaryzacji i analiz przestrzennych, służących opracowaniu planu ogólnego, tworzy zasady ochrony miejskiej przyrody itp. Jest to dobry sposób na zarządzanie, opierające się na połączeniu wszystkich informacji płynących z pozornie niezależnych, a jednak oddziałujących na siebie funkcji miasta.
Podsumowaniem dwudniowej konferencji może być zdanie, które co prawda pojawiło się na początku spotkania, ale później w toku obrad zostało na różne sposoby rozwinięte: „Architekt powinien być docenianym i pożądanym partnerem, nie petentem, na wszystkich szczeblach procesu inwestycyjnego, począwszy od władzy ustawodawczej, przez wykonawczą, a skończywszy na urzędach miast i gmin”. Dopóki tak się nie stanie, nie będzie zrozumienia wzajemnych interesów ani właściwej komunikacji pomiędzy stronami w świecie architektoniczno-budowlanym.
RENATA ŚWIĘCIŃSKA
architekt IARP; absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej; przewodnicząca Rady PKOIA RP w V i VI kadencji; zastępca przewodniczącego Zespołu ds. Warunków Wykonywania Zawodu przy KRIA RP
MARCIN KAMIŃSKI
architekt IARP; absolwent wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej; przewodniczący Rady SWOIA RP, członek Gminnej Komisji Urbanistyczno- -Architektonicznej w Kielcach, członek Kolegium Sędziów Konkursowych SARP; laureat i finalista wielu konkursów architektonicznych; wraz ze wspólnikiem Bartoszem Bojarowiczem prowadzi pracownię Kamiński Bojarowicz Architekci; prywatnie nałogowy czytelnik literatury SF
ANDRZEJ KASPRZAK
architekt IARP; absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej; przewodniczący Rady LBOIA RP; członek Komitetu Organizacyjnego Izby Architektów (2002), organizator pierwszych powołujących ją zjazdów; członek zarządu SARP, od 1991 r. sędzia konkursowy; wieloletni członek MKUiA w Lublinie, czynny zawodowo architekt, rzeczoznawca budowlany
